افتادگی روده رکتال پرولاپس
درمان رکتوم در تهران
بیمارانی که از افتادگی روده رنج می برند علائمی چون بیرون زدگی مقعد، دفع سخت، عدم توانی در زورزدن خونریزی از مقعد، بی اختیاری، یبوست، فشار مقعد، درد لگن و مقعد و فشار را تجربه می کند. بیماران توالت تایم زیاد دارند مثل 10 دقیقه و یا بیشتر ار گزارش می دهند. مدفوع بصورت تکه تکه جاری می شوند که با یبوست اشتباه گرفته می شوند.
در بعضی از مواقع بیماران به کمک دست و انگشت کمک به دفع می کنند و یا برخی آب گرم را بصورت انما وارد مقعد کرده و به تسهیل در دفع کمک می کنند. این بیماران گهگاه احساس می کنند که پرده ای جلوی مدفوع را گرفته است. در بعضی از مواقع بیرون زدگی نیز وجود دارد که با هموروئید یا بواسیر اشتباه گرفته می شود.درد مقعد + خارش مقعد و سوزش مقعد نیز گاهاً وجود دارد.
بررسی بیماری و شرح حال دقیق بیمار در تشخیص افتراقی بین یبوست، دفع تحت، بواسیر بسیار کمک کننده است. انجام عکس مخصوص رادیولوژی بنام dynamic standard defecografy در تشخیص کمک کننده است.
درمان افتادگی روده
امروزه برای درمان افتادگی راست روده از روش های جدید و مختلفی استفاده می کنند.این در حالی است که بهترین روش و مناسب ترین راهکار برای درمان این بیماری ،جراحی می باشد.در پاسخ به افرادی که بر این باورند افتادگی روده با روش های خانگی درمان می شود،باید گفت معالجه پرولاپس رکتوم به این روش فقط باعث تسکین التهاب و درد خواهد شد و درمان قطعی را نخواهد داشت.پیشنهاد می شود از این هزینه های بیهوده جلوگیری نمائید.
درمان اجابت مزاج
موارد بسیار حیاتی که در اجابت مزاج حتماً و قطعاً باید رعایت شود.
1- مدت زمان (تایم) توالت حداکثر 3 دقیقه باشد. (چه آمد، چه نیامد، چه پاک شود، چه نشود بایستی بلند شوید)
در افتادگی روده مطمئن باشید عدم تخلیه کامل هیچگونه مشکل حادی برای شما ایجاد نخواهد کرد و ذهن خود را از این موضوع بایستی پاک کنید)
2- استفاده از کمک تخلیه اکیداً ممنوع است. (انگشت، آب تنقیه، فشار اطراف و …)
3- یبوست و اسهال ممنوع است.
4- ورزش منظم هفتگی (حداقل سه جلسه در هفته- ورزش هوازی و دسته جمعی بسیار بهتر است مثل والیبال، فوتبال و ….)
5- استرس و اضطراب ممنوع است.
6- صبحانه حجیم (هر نوع مواد غذائی که دوست دارید) بین 6-4 صبح.
7- روزی حداقل 14 لیوان آب و 10 عدد میوه میل شود.
8- تعداد دفعات توالت بایستی کنترل کنید. در صورت تعداد دفعات زیاد بهترین حالت این است که پس از صبحانه، شام حداکثر 3 دقیقه دستشویی بروید که مغز شما عادت به این رژیم کند.
9- روزانه حداقل 45 دقیقه پیاده روی کنید.
برای بیشتر ما دشوار است که درباره مسائل شخصی مربوط به بخشهایی از بدنمان که در فرهنگ ما خصوصی به نظر میرسند، سخن بگوئیم. یکی از این موارد، سخن گفتن دربارۀ عادات اجابت مزاج و مشکلات مربوط به آن است. این ملاحظات سبب میشود که گاه به اشتباه بخواهیم خودمان مشکلاتمان را با دانش محدودی که داریم برطرف کنیم و به دنبال حل آن و کمک گرفتن از متخصصان امر نرویم، یا به دلیل آن که تصور میکنیم راه حلی برای آن وجود ندارد و یا این که این موارد را موضوعی حساس و بسیار شخصی میدانیم، دربارۀ آن صحبت نمیکنیم. توجه داشته باشید که ممکن است هر فردی در طی زندگی خود با چنین مسائلی روبرو شود؛ پس شرمنده نباشید، خجالت نکشید و در اینباره با پزشک جراح کورلورکتال خود مشورت کنید.
با توجه به افزایش شاخص امید زندگی در بیشتر کشورها و در نتیجه تعداد روبه رشد افراد در جامعه، رواج سبک زندگی کمتحرک و مصرف اندک میوه و سبزیجات و فیبر کم در رژیم غذایی و نیز مصرف ناکافی مایعات در طی روز، شیوع دفع سخت در تمامی گروههای سنی به ویژه سالمندان رو به افزایش است. دفع سخت علاوه بر عوارض زیادی که برای مبتلایان دارد، سبب تحمیل هزینه های درمانی به خانواده ها، نظام سلامت و بیمه ها نیز میشود.
مشکل دفع سخت مدفوع
هر گونه مشکل در دفع مدفوع، عدم دفع کامل مدفوع و کاهش تعداد دفعات اجابت مزاج، دفع سخت نامیده میشود. دفعات طبیعی اجابت مزاج میتواند از فردی به فرد دیگر متفاوت بوده و واز 3 بار در روز تا 3 بار در هفته متغیر باشد.
به طور کلی 16 تا 17 درصد افراد بالغ دچار دفع سخت هستند. شیوع دفع سخت با افزایش سن، به طور فزایندهای افزایش مییابد. این حالت در نزد بانوان دوبرابر آقایان است. با بالارفتن سن، شیوع دفع سخت نیز افزایش مییابد، به طوری که 16% آقایان و 26% خانمهای بالای 65 سال، دچار دفع سخت هستند. برای سنین بالای 84 سال، این میزان برای آقایان به 26 و در مورد خانمها به 34% میرسد. در مراکز شبانه روزی نگهداری سالمندان امکان دارد، این عدد به 80% هم افزایش یابد.
آیا من دچار دفع سخت شده ام؟
این پرسشی است که ممکن است برای هر یک از ما پیش بیاید. شما دچار دفع سخت هستید اگر:
- در هفته گذشته کمتر از 3 بار دفع مدفوع داشتهاید.
- مدفوع شما حجیم و خشک، سفت و تکه تکه باشد.
- در هنگام اجابت مزاج، نیاز به زورزدن زیاد داشته باشید.
- اگر از یک فرد دارای دمانس و آزایمر مراقبت میکنید، ممکن است به راحتی متوجه دفع سخت در او نشوید. بنابراین باید حواستان به تغییر رفتار فرد سالمند که ناشی از درد یا ناراحتی است، باشد، زیرا یکی از علل ناراحتی او میتواند دفع سخت باشد.
علائم دفع سخت
- احساس انسداد در ناحیه مقعد و افتادگی راست روده (بخش انتهایی رودۀ بزرگ که به مقعد ختم میشود).
- احساس دفع ناکامل مدفوع
- نیاز به کمک برای اجابت مزاج، مثلاً با دست به شکم فشارآوردن و یا استفاده از انگشت برای بیرونآوردن مدفوع از داخل مقعد و راست روده
نکته1:
گاهی اوقات درد در ناحیه مقعد و ترس از مدفوعکردن میتواند ناشی از بیماریهای ناحیۀ مقعد مثل هموروئید و شقاق مقعد باشد. در این وضعیت با مراجعه به پزشک و درمان آن، مشکل حل میشود.
نکته2:
در افرادی که فتق ناحیه پایین شکم و کشالۀ ران (فتق اینگوینال) دارند، ممکن است به دلیل ورود بخشی از روده به داخل کیسۀ فتق، نتواند فشار لازم را برای دفع مدفوع ایجاد کنند. این افراد، بهتر است جهت درمان فتق به متخصص جراحی عمومی مراجعه نمایند.
علائم خطر در بیماران دفع سخت:
در صورت بروز یا وجود علائم زیر و همراهی آنها با یبوست، باید حتماً با پزشک مشورت شود. از این علائم به عنوان علائم خطر (Red flag) در بیماران دچار دفع سخت مزمن نام برده میشود:
- خونریزی آشکار از مقعد
- کم خونی
- سابقۀ خانوادگی سرطان رودۀ بزرگ
- کاهش وزن بیش از 5 کیلوگرم در 6 ماه گذشته
- وجود خون مخفی در آزمایش مدفوع عدم بهبود دفع سخت با وجود درمانهای انجام شده
- شروع ناگهانی و حاد دفع سخت
علل دفع سخت
دفع سخت به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم میکنند. دفع سخت ناشی از عملکرد بد سیستم گوارشی (فانکشنال) دفع سخت ناشی از بیماریهای مزمن، عوارض دارویی و علل روانشناختی، گفته میشود. به طور کلی علل دفع سخت عبارتند از:
- عدم مصرف غذاهای حاوی فیبر به اندازۀ کافی؛ مثل میوه، سبزی، غلات کامل
- عدم مصرف مایعات به اندازۀ کافی
- عدم تحرک کافی، و مدت زمان زیادی در روز را در حالت نشسته یا خوابیده به سر بردن
- ورزشنکردن و نداشتن فعالیت فیزیکی
- عدم توجه به احساس دفع و رفتن به توالت برای دفع مدفوع و به تأخیرانداختن آن
- تغییر رژیم غذایی
- عوارض جانبی برخی داروها
- استرس، اضطراب و افسردگی
در جدول شمارۀ 1، نام بیماریهایی که میتوانند دفع سخت همراه باشند، آمده است.
جدول1- بیماریهایی که ممکن است با یبوست همراه شوند.
بیماری های متابولیک | بیماری های سیستم عصبی (نورولوژیک) |
دیابت | سکته مغزی |
کمکاری تیروئید | پارکینسون |
افزایش کلسیم خون | دمانس/ آلزایمر |
کاهش پتاسیم خون | اماس |
بیماریهای اعصاب خودمختار | |
بیماری های گوارشی | بیماری های روانپزشکی |
· هموروئید · بیرونزدگی روده از مقعد · تنگی روده · دیورتیکولوز · سرطان رودۀ بزرگ | · اضطراب · افسردگی · بیماریهای روانتنی |
بیماریهای بافت همبند و روماتولوژیک |
|
· اسکلروز منتشر · آمیلوئیدوز |
دفع سخت ممکن است از عوارض مصرف داروها باشد. در جدول شمارۀ 2 اسامی مهمترین و شایعترین داروهایی که میتوانند منجر به یبوست شوند، آورده شده است.
جدول 2- داروهایی که باعث دفع سخت میشوند
داروهای بدون نسخه | |
· داروهای آنتیاسید حاوی کلسیم یا آلومینیوم · مکملهای حاوی کلسیم · داروهای مسکن غیراستروییدی (غیر کورتونی): بروفن، ژلوفن، ناپروکسن و… · مکملهای خوراکی حاوی آهن: فروس سولفات، فرفولیک · داروهای آنتیهیستامین، دیفن هیدرامین | |
داروهای همراه نسخه | |
داروهای ضد درد حاوی ترکیبات مخدر | داروهای مهارکنندۀ کانال کلسیم |
– کدئین – مرفین – متادون -اکسی کدون – ترامادول -دیفنوکسیلات * داروهای درمان پارکینسون * داروهای آنتی کولینرژیک – آتروپین – آرتان (تری هگزی فنیدیل) * داروهای ضد افسردگی سه حلقهای – آمی تریپتیلین – نورتریپتیلین کلومی پرامین – ایمی پرامین | (ویژه کنترل فشارخون و قلب) – وراپامیل – آملودیپین – نیفدیپین – دیلتیازم داروهای مدر(دیورتیک) – فوروسماید – هیدروکلروتیازید – تریامترین اچ داروهای درمان روانپریشی (آنتی سایکوتیک) – کلریرومازین – کلوزاپین – اولانزاپین |
نکتۀ بسیار مهم:
در صورت بروز دفع سخت همراه با مصرف این داروها، به هیچ وجه خودسرانه دارو را قطع نکرده و حتماً با پزشک خود در این زمینه مشورت نمایید.
افراد بیمار دچار دفع سخت باید توسط پزشک ویزیت شوند. در ضمن ویزیت، پزشک علاوه بر گرفتن شرح حال و معاینه، داروهای بیمار را نیز بررسی میکند، تا در صورت نیاز داروهای مصرفی او را تغییر دهد. ممکن است برای بررسی از نظر کمکاری تیروئید و یا سایر موارد نیاز به انجام بررسی ها یا آزمایشهایی باشد.
عوارض دفع سخت
عوارض دفع سخت در افراد میتواند بسیار قابل توجه و مشکلات آفرین باشد. در برخی از سالمندان، فشار زیاد در هنگام اجابت مزاج میتواند باعث سنکوپ و نیز ایسکمی قلبی و مغزی شود. عوارض کمتر حاد آن شامل سفتی و گیرکردن مدفوع در انتهای روده (Fecal Impaction) همراه با بیاشتهایی، درد و تهوع است. در برخی موارد، خونریزی در ناحیۀ راست روده و بخش بالاتر آن در رودۀ بزرگ (ناحیۀ سیگموئید)، در اثر فشردگی و فشار بیش از حد مدفوع به جدارۀ روده، اتفاق میافتد. به طور کلی، دفع سخت کیفیت زندگی فرد مبتلا را کاهش میدهد.
چگونه میتوانیم از دفع سخت پیشگیری کنیم؟
تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی:
مصرف مایعات: مصرف حداقل روزی 14 لیوان از مایعات گوناگون به ویژه آب آشامیدنی برای افراد ضروری است. بیشتر آب بدن خود را از طریق خوردن آب، تأمین کنید. از سایر مایعات مثل شیر، آبمیوه، قهوه، چای، سوپ و آبگوشت البته به اندازه و بر اساس بیماریهایی که دارید نیز میتوانید استفاده نمایید. اگر علاقه به نوشیدن چای دارید بهتر است از چای کمرنگ استفاده کنید. آبمیوهها حاوی فیبر بسیار اندکی در مقایسه با میوۀ کامل هستند، لذا مصرف آبمیوۀ خالص را به 125 میلیلیتر (نصف لیوان) در روز کاهش دهید. با توجه به این که برخی مایعات مثل چای و قهوه، اثر ادرارآوری (دیورتیک) داشته و باعث افزایش ادرار میشوند، ممکن است موجب کاهش آب بدن وافتادگی روده شده و مصرف بیش از حد آنها به ویژه چای و قهوۀ غلیظ، سبب تشدید دفع سخت گردد. همچنین مصرف نوشیدنیهای حاوی قند بالا (انواع شربتهای خانگی و صنعتی و آبمیوههای صنعتی) علاوه بر آن که در بیماران دیابتی میتواند منجر به افزایش قند خون و پرادراری و تکرر ادرار و کاهش آب بدن شود، ممکن است منجر به تشدید دفع سخت نیز گردد. در جدول شمارۀ 3، میزان مایعات مورد نیاز روزانۀ افراد به تفکیک سن و جنس آمده است.
جدول 3- میزان مایعات مورد نیاز روزانه | ||
سن یا گروه | مرد | زن |
19 سال و بیشتر | 14 لیوان | 14 لیوان |
بارداری | —- | 10 لیوان (5/2 لیتر) |
شیری | — | 12 لیوان (3 لیتر) |
عدم مصرف نوشیدنیهای الکلی
مصرف مواد غذایی حاوی فیبر: مصرف موادی مانند میوه، سبزیجات، غلات و حبوبات. میزان فیبر لازم برای افراد بالای 50 سال، روزانه بین 20 تا 30 گرم است. فیبر در واقع بخشی از مواد غذایی گیاهی است که بدن ما نمیتواند آن را به طور کامل هضم کند؛ لذا در روده باقی مانده و منجر به افزایش حجم مدفوع، زیادشدن حرکات افتادگی روده ها ، نرم شدن مدفوع و سهولت دفع آن میگردد. همراه با مصرف فیبر، میزان مایعات دریافتی را نیز افزایش دهید. این کار، تأثیر فیبر را بیشتر میکند.
توصیه های کاربردی برای افزایش مصرف روزانۀ فیبر:
- غذاهای فیبردار را در وعدههای اصلی غذایی و میانوعدههای خود بگنجانید.
- روزانه 10 واحد سبزیجات و میوه مصرف کنید. هر واحد میوه و سبزی عبارت است از نصف لیوان (125 میلیلیتر) از این مواد غذایی، هر یک از موارد زیر، بیانگر یک واحد از میوه و سبزیجات هستند:
- سبزیجات تازه، منجمد، کنسروی، یا پختهشده (نصف لیوان)
- یک میوۀ متوسط، نصف لیوان میوۀ خردشده، یا یک چهارم لیوان میوۀ خشکشده
- غلات و حبوبات: البته به شرطی که به طور کامل مصرف شده و پوستۀ روی آنها کنده نشود. نان سبوسدار، برنج قهوهای، لوبیا، عدس، نخود، لپه، مصرف روزانه سه چهارم لیوان لوبیا، عدس یا نخود.
- دانه ها: بادام، بادامزمینی، گردو، تخم کتان، تخم شربتی، مغز آفتابگردان؛ مصرف روزانه یک چهارم لیوان از دانههای فوق.
- استفاده از سبوس گندم: پودر سبوس گندم که به آن بِرَن (bran) میگویند، با مارکهای مختلف در داروخانهها موجود است. اضافهکردن یک تا 2 قاشق غذاخوری (15 تا 30 گرم) سبوس به سایر مواد غذایی (سالاد، ماست، شیر، آبمیوه و …) و مصرف آن میتواند در پیشگیری از دفع سخت بسیار مؤثر باشد.
بهبود وضعیت توالت رفتن:
- به طور منظم و ترجیحاً پس از صرف غذا، برای اجابت مزاج به توالت بروید. زیرا بعد از غذاخوردن و با ورود غذا به معده، به طور طبیعی رفلکسی به نام رفلکس معدی- رودهای (Gastro-Colic reflex) به وجود میآید، که منجر به افزایش حرکات روده و تسهیل حرکت مدفوع به سمت مقعد شده و به دفع آسانتر کمک میکند.
- در صورت احساس دفع، اجابت مزاج را به تأخیر نیندازید.
- برای اجابت مزاج، وقت کافی بگذارید و فقط 3 دقیقه در این مورد عجله نکنید؛ زیرا ممکن است کمی طول بکشد تا حرکات روده برای دفع مدفوع، آغاز شود.
- توصیه میشود برای دفع آسانتر مدفوع، در هنگام اجابت مزاج، زانوها بالاتر از لگن قرار گیرند. در توالتهای سنتی و به قول معروف، ایرانی، این شرایط به طور طبیعی ایجاد میشود، اما در افرادی که از توالتهای فرنگی استفاده میکنند و ممکن است تعداد کثیری از سالمندان عزیز نیز به دلیل ابتلا به آرتروز و ضعف بدنی و راحتی، از آن استفاده نمایند، میتوانند هنگام نشستن روی توالت فرنگی، زیر پاهای خود چهارپایهای کوچک بگذارند (ارتفاع حدود 10 تا 15 سانتیمتر) تا زانوهایشان بالاتر از سطح لگن قرار گیرد.
- فعالیت بدنی خود را افزایش دهید. پیادهروی یا دویدن روزانه به تنظیم اجابت مزاج کمک میکند. فعالیت روزانه مانند پیادهروی 45 دقیقه در روز برای 5 تا 7 روز در هفته توصیه میشود. میتواند از روزی 45 دقیقه شروع کنید و کمکم زمان آن را افزایش دهید.
- زمان نگاهکردن تلویزیون و نشستن پشت رایانه را کاهش دهید.
درمان دفع سخت
تغییر سبک زندگی: افزایش فعالیت بدنی و مصرف مایعات. اکثر افراد، با تغییر و اصلاح سبک زندگی بهبود می یابند.
استفاده از مواد حجم دهنده مدفوع: مواد دارای فیبر که اثر ملین دارند، مانند پسیلیوم، برن (bran) و ….
بهتر است مصرف پسیلیوم حداقل دو ساعت با مصرف سایر داروها فاصله داشته باشد.
مصرف ملینها به طور طولانی (بیش از 1 ماه و نهایتاً 3 ماه) توصیه نمیشود، زیرا باعث میشود عضلات روده کارکرد طبیعی خود را از دست بدهند.
در صورت بروز هر گونه مشکل می توانید و علائم مربوط به افتادگی روده می توانید به متخصص جراحی دستگاه گوارش دکتر علیرضا ایزدی مراجعه کنید.
قسمت اول
قسمت دوم
قسمت سوم
قسمت چهارم
قسمت پنجم
قسمت ششم
قسمت هفتم